Wykwity są to zmiany skórne, które stanowią podstawę rozpoznania i są zasadniczym elementem obrazu klinicznego chorób dermatologicznych. Znajomość tych wykwitów pozwala opisać i zdefiniować zmiany widziane na skórze gołym okiem. Rozróżnia się dwa typy wykwitów: pierwotne i wtórne. Oprócz wykwitów rozróżnia się stany narzucone skóry, czyli stany chorobowe nie dające się pod względem budowy (morfologicznym) włączyć do wykwitów pierwotnych lub wtórnych takie jak: liszajowacenie, spryszczenie i łuszczycowatość. Przy opisie zmian chorobowych zwraca się uwagę na niektóre cechy morfologiczne wykwitów: wielkość, kształt, postać, barwa, powierzchnia, ograniczenie umiejscowienia, ilość, ewolucja i zejście. W rozpoznaniu odgrywają również rolę objawy podmiotowe: świąd, pieczenie skóry, bolesność.
Wykwity pierwotne
Wykwity pierwotne pojawiają się na skórze w początkowym okresie ujawnienia się zmian chorobowych na skórze. Należą do nich: plama, grudka, bąbel, guzek, guz, pęcherzyk, pęcherz, krosta.
Plama
Plama jest to wykwit leżący w poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku i różniący się od otaczającej skóry zabarwieniem.
Plama naczyniowa
Grudka
Grudka to wykwit wyniosły ponad poziom skóry, różniący się od otaczającej skóry spoistością i ustępujący bez pozostawiania śladów.
Grudka
Bąbel
Bąbel pokrzywkowy to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, który szybko powstaje i ustępuje bez pozostawiania śladów.
Bąbel pokrzywkowy
Guzek
Guzek jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, który związany jest ze zmianami w skórze właściwej, i który ustępuje pozostawiając blizny. Większe wykwity guzkowe noszą nazwę guzów.
Guzek
Pęcherzyk i pęcherz
Pęcherzyk i pęcherz to wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem i ustępujące bez pozostawiania blizny.
Pęcherz
Krosta
Krosta jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią ropną.
Krosta
Wykwity wtórne
Wykwity wtórne stanowią zejście wykwitów pierwotnych i występują w okresie dalszego rozwoju lub ustępowania choroby. Należą do nich: nadżerka lub otarcie, owrzodzenie, wrzód lub rana, rozpadlina lub szczelina, strup, łuska i blizna.
Łuska
Łuska to złuszczająca się warstwa rogowa skóry.
Łuska
Strup
Strup powstaje w wyniku zasychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego, krwi albo treści ropnej.
Strup
Nadżerka
Nadżerka to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia. Przeczos to linijny ubytek w skórze uprzednio niezmienionej powstający najczęściej pod wpływem drapania.
Nadżerka
Owrzodzenie
Owrzodzenie to ubytek skóry właściwej, który ustępuje pozostawiając blizny.
Owrzodzenie
Rozpadlina
Rozpadliny to linijne ubytki obejmujące głębsze warstwy skóry właściwej, w wyniku czego powstają blizny.
Blizna
Blizna powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą.
Blizna
Podział chorób skóry
Podział chorób skóry (dermatoz) zmienia się zależnie od możliwości poznanych przyczyn i mechanizmów powstawania zmian chorobowych (etiologii i patogenezy). Ze względu na etiologię można podzielić choroby skóry na bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze, wirusowe, autoimmunologiczne, alergiczne, uwarunkowane genetycznie, wywołane czynnikami fizykalnymi, zawodowe, osutki polekowe. Ze względu na charakter wykwitów pierwotnych lub typ zmian skórnych wyróżnia się dermatozy: rumieniowe, rumieniowo-złuszczające, grudkowe, choroby pęcherzowe, łuszczycę i choroby łuszczycopodobne. Ze względu na charakterystyczny obraz mikroskopowy zostały wyodrębnione ziarniniaki, nowotwory złośliwe, chłoniaki. Ze względu na skłonność do zajmowania poszczególnych struktur wyróżniono: choroby błon śluzowych, choroby naczyniowe skóry, zaburzenia barwnikowe, choroby gruczołów potowych, łojowych, włosów i paznokci. Ponadto, ze względu na częstość występowania typowych zmian skórnych zależnych od chorób narządów wewnętrznych wyodrębniono: rewelatory nowotworowe (czyli zmiany skórne towarzyszące nowotworowi narządów wewnętrznych), zmiany skórne towarzyszące chorobom metabolicznym (np. hiperlipidozom lub cukrzycy), zaburzeniom endokrynologicznym (np. chorobom tarczycy lub nadnerczy) oraz innym chorobom wewnętrznym.
Choroby bakteryjne
Ropne choroby skóry są wywołane głównie przez gronkowce, paciorkowce oraz zakażenia mieszane. Zakażenia gronkowcowe obejmują zapalenia mieszków włosowych, figówkę, czyraki, ropnie mnogie pach, ropnie mnogie niemowląt, liszajec pęcherzowy noworodków - zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków. Głównym zakażeniem paciorkowcowym jest róża. Mieszane zakażenia to liszajec zakaźny, niesztowica, piodermia przewlekła, zapalenie mieszków włosowych (tzw. gram-ujemne). Inne choroby bakteryjne skóry to różyca, łupież rumieniowy, promienica i boreliozy takie jak: rumień przewlekły pełzający, lymphocytoma, zanikowe zapalenie skóry kończyn. Promienica i boreliozy zostały włączone do grupy chorób bakteryjnych stosunkowo niedawno. Prątki wywołują gruźlicę skóry, a choroba ta ze względu na charakterystyczny obraz histologiczny należy do zapaleń swoistych. Badania dodatkowe potwierdzające rozpoznanie w chorobach wywołanych przez bakterie to: posiewy bakteriologiczne, antybiogram, badania serologiczne i w przypadku gruźlicy - badanie histologiczne i próba tuberkulinowa (stwierdzająca zakażenie gruźlicą).
Grzybice
Grzybice wywoływane są głównie przez dermatofity, drożdżaki, grzyby drożdżopodobne i pleśniowce, które powodują choroby naskórka, włosów, paznokci i błon śluzowych. Znaczenie rozstrzygające ma badanie mikologiczne.
Choroby wirusowe
Najczęstszymi chorobami wirusowymi są choroby należące do grupy opryszczek (opryszczka zwykła, półpasiec, ospa wietrzna), brodawki skórne i kłykciny kończyste, mięczak zakaźny, choroby należące do grupy ospy (guzy dojarek i krowianka przeszczepiona), a także pryszczyca oraz zakażenie retrowirusem HIV. Rozpoznanie tych chorób opiera się na wyglądzie klinicznym zmian i badaniu histologicznym i cytologicznym. Niekiedy wykonuje się badania dodatkowe z zakresu wirusologii i biologi molekularnej.
Choroby pęcherzowe
Spośród chorób pęcherzowych o podłożu autoimmunologicznym należy wymienić pęcherzyce: zwykłą, bujającą, liściastą, rumieniowatą, opryszczkowatą, IgA, akantolityczną chorobę typu rumienia obrączkowatego, pęcherzycę paraneoplastyczną, pemfigoid, opryszczki ciężarnych, pemfigoid bliznowaciejący, nabyte pęcherzowe oddalenie się naskórka, zapalenie opryszczkowate skóry, linijną IgA dermatozę pęcherzową. O rozpoznaniu tych chorób decydują badania immunologiczne wycinków skóry i surowicy krwi.
Choroby tkanki łącznej
Choroby tkanki łącznej w dermatologii obejmują układowy, podostry i przewlekły liszaj (toczeń) rumieniowaty, zespół antykardiolipidowy, zespół Sneddona, twardzinę układową, twardzinę ograniczoną, eozynofilowe zapalenie powięzi, zapalenie skórno-mięśniowe i zespoły nakładania oraz guzkowe zapalenie tętnic. O rozpoznaniu decydują najczęściej badania immunologiczne surowicy na obecność przeciwciał oraz badania immunohistochemiczne wycinków skóry.
Choroby alergiczne
Choroby alergiczne skóry obejmują kilka różnych grup zaburzeń o odmiennych mechanizmach patogenetycznych: pokrzywkę, kontaktowe zapalenie skóry, inne odmiany wyprysku oraz atopowe zapalenie skóry. O rozpoznaniu przyczynowym decydują testy alergiczne in vivo (bezpośrednio na pacjencie) i in vitro (na materiale pobranym od pacjenta).
Fotodermatozy
Fotodermatozy obejmują nabyte o nieustalonej przyczynie choroby skóry takie jak: wielopostaciowe osutki świetlne, pokrzywka słoneczna, przewlekłe zmiany posłoneczne, fotodermatozy uwarunkowane genetycznie, odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne oraz dermatozy, w których światło słoneczne jest czynnikiem zaostrzającym lub wyzwalającym zmiany skórne. Głównymi badaniami mającymi znaczenie diagnostyczne są próby świetlne i tzw. testy fotoalergiczne.
Nowotwory skóry
Nowotwory złośliwe skóry to raki podstawno- i kolczysto komórkowe, choroba Bowena, Queyrata, Pageta, czerniaki, chłoniaki, z których najczęściej spotyka się ziarniniak grzybiasty. Nowotwory łagodne obejmują całą grupę włókniaków, naczyniaków, mięśniaków, bliznowiec i inne. Raki mogą być poprzedzone stanami przedrakowymi: rogowaceniem słonecznym, leukoplakią czy rogiem skóry. Rozstrzygające znaczenia ma badanie histopatologiczne, niekiedy immunomorfologiczne, a nawet biologicznomolekularne.